Inleiding In het Oostelijk Havengebied van Amsterdam ligt, aan drie kanten omgeven door water, het Borneo-eiland. Aan het begin van het eiland ligt het complex BO1 dat is ontwikkeld door CASA en de bewoners. Het complex werd in 1997 opgeleverd, maar de ideeën ervoor ontstonden al veel eerder.

Op de site lees je de geschiedenis en vind je foto's.
Bekijk ook de projectbrochure van CASA architecten .

Voorgeschiedenis BO1 is ontwikkeld en gebouwd door architectenbureau CASA, in zeer nauwe samenwerking met de toekomstige bewoners. Daardoor is er een complex ontstaan dat voldoet aan hun wensen. Achterliggende gedachte van CASA was drieledig:

• de meeste nieuwbouwprojecten richtten zich op gezinnen met jonge kinderen, terwijl er ook behoefte was aan nieuwbouwprojecten waar ruimte was voor werken aan huis, ateliers, eenoudergezinnen, zelfstandig opererende samenwoners enz;
• de koopmarkt kon verbreed worden door het rechtstreeks samen te werken met kopers en het aantal tussenpersonen te minimaliseren;
• werkgelegenheid voor CASA.

De doelgroep: de mensen die een niet al te dure koopwoning (premiekoop of vrije sector) zoeken met een afwijkend programma ten opzichte van de standaard koopwoning.

Wanneer je bouwt voor een aan de architecten bekende groep, kun je vanaf het programma tot en met de oplevering rekening houden met de wensen van de toekomstige bewoners en gebruikers. Zo kunnen individuele wensen t.a.v. buitenruimtes (dakterrassen, binnentuinen) en wensen t.a.v. energiebesparing, gemeenschappelijke ruimtes en parkeergelegenheid worden gerealiseerd.

Het hele traject van idee tot realisaties kende een reeks van hobbels. Het krijgen van bouwgrond bijvoorbeeld was geen sine cure. Uiteindelijk werd najaar 1993 het stuk grond op het schiereiland Borneo (plangebied BO1) uitgegeven.

Voorjaar 1994 werd de Stichting BO1 opgericht, als onafhankelijk opdrachtgever, doe-het-zelf-projectontwikkelaar en contractpartner voor de deelnemers. Aan de meer dan honderd geïnteresseerden werd gevraagd bij te dragen on de voorbereidingskosten. Daardoor bleven er in eerste instantie slechts 30 serieuze gegadigden over, maar na enkele wervingsacties waren er voldoende participanten om verder te gaan.

Het bijzondere van dit project is, dat de aanstaande kopers in een veel vroeger stadium bekend waren dan bij doorsneeprojecten. Zij namen al deel aan de planontwikkeling en hebben daardoor zeggenschap gekregen bij de keuze, de indeling en de uitrusting van hun woningen en bij de opzet en het beheer van de gemeenschappelijke voorzieningen.

Plankader Het plan moest natuurlijk voldoen aan de geldende bouwvoorschriften in Nederland en aan de eisen van de Amsterdamse nutsbedrijven. Daarnaast golden voor het voor Borneo en Sporenburg vastgestelde 'stedenbouwkundig Programma van Eisen' (SPVE) en de aanwijzingen zoals die werden gegeven door de stedenbouwkundige begeleidingsgroep.

Eis was: dertig premiekoopwoningen, dertig vrije sectorwoningen en 1500m2 bedrijfsruimte en er moest zoveel mogelijk rekening gehouden worden met de wensen zoals die door de deelnemers op de vragenlijsten waren ingevuld. Tenslotte moest het plan binnen het gestelde budget gerealiseerd worden.

Stedenbouwkundig plan Het oostelijk havengebied is ontstaan aan het eind van de 19e eeuw bij de opkomst van de stoomscheepvaart en de stoomtreinen. In de jaren '60 van de vorige eeuw verdween de scheepvaart naar het westen van Amsterdam omdat de oude havens niet geschikt waren voor overslag van containers en bulkgoederen. Het gebied kon daarom in de jaren 1980-2000 worden veranderd in een stadswijk. Het Borneo-eiland is één van de laatste gebieden dat samen met Sporenburg (voorheen de "Stadsrietlanden") werd bebouwd.

Op de andere eilanden, KNSM- en Java-eiland, verschenen vooral gestapelde appartementen met liften, galerijen, trappenhuizen e.d. Op Borneo en Sporenburg moesten veel woningen in de marksector worden gebouwd, omdat gevreesd werd dat de vraag naar gestapelde appartementen wel eens verzadigd zou kunnen raken. Uit onderzoek bleek dat de vraag naar koopwoningen voornamelijk uitging naar eengezinswoningen met een tuin. In het Oostelijk Havengebied moest een dichtheid worden bereikt van 100 won/ha. Eengezinswoningen halen 30 à 40 won/ha (bijvoorbeeld in Almere) tot hoogstens 60 won/ha (bijvoorbeeld Nieuw Sloten). Zo ontstond het idee een hoge woondichtheid met een aantal eigenschappen van een eengezinswoning te combineren: voordeur aan de straat en voor iedere woning een buitenruimte.

Door bureau West 8 landscape architect is een plan gemaakt waarin dit woonmilieu ontstaat. Een zee van huizen, overwegend drie lagen hoog (begane grond, eerste en tweede verdieping), die beide schiereilanden overdekt. De zee bestaat uit een grote verscheidenheid aan woningtypes. Geen van die woningtypes domineert het beeld. Er liggen maximaal twee, in een beperkt aantal gevallen drie woningen boven elkaar. Als contrast met de laagbouw rijzen uit de huizenzee drie grote stadsblokken op: de meteorieten. Deze blokken brengen een relatie tot stand met het gebied rondom Borneo en Sporenburg. Op onderstaande foto is dat mooi te zien.



Het plangebied BO1 ligt aan de noordkant van Borneo. Aan de zuidkant loopt een relatief brede laan (30 meter), aan de noordkant het water van het Spoorwegbassin. Aan de westkant een 'waterstoep' en de toegangsweg naar Borneo, vlak voor het gebouw is een parkeerstrook. Rondom is de afstand tot de overige bebouwing dus ruim van maat. De diepte van het bouwblok is vrij groot (30 meter) in verhouding tot andere blokken. Gevolg hiervan is wel dat niet iedere woning de voordeur aan de straat kon krijgen, maar wel was het mogelijk redelijk grote 'groene' binnenhoven te maken. Het stedenbouwkundig begeleidingsteam zag er op toe dat aan de vrij gedetailleerde 'architectonische spelregels' werd voldaan.

Programma van eisen Naast het stedebouwkundig programma van eisen heeft de stichting BO1 samen met CASA architecten een aanvullend programma van eisen gemaakt. Dit programma is voor een groot deel ontleend aan vragenlijsten van de deelnemers.

De stichting BO1 wilde woon- en werkruimte verschaffen aan mensen die daarvoor in de gangbare nieuwbouw geen mogelijkheden kregen en daarnaast een aantal gemeenschappelijke voorzieningen ten behoeve van de bewoners realiseren.

Voor de gemeenschappelijke voorzieningen werden de volgende wensen opgesteld:

• Gemeenschappelijke ruimte van circa 60 m², waarvan de kosten in de stichtingskosten worden opgenomen en over alle particuliere woningen en bedrijfsruimten worden omgeslagen. Deze ruimte kan overdag worden gebruikt voor kinderopvang (niet commercieel) en 's avonds en in het weekend voor andere activiteiten door bewoners uit het blok worden gebruikt. Er is een (kleine) premiekoopwoning op de begane grond voor dit doel gereserveerd. Op de activiteitenpagina van de gemeenschappelijke woning, tegenwoordig Kalimantan geheten, vindt men een overzicht van wat er zoal plaatsvindt. (gerealiseerd)
• Grote tuin met speelgelegenheid voor kinderen, bij voorkeur gekoppeld aan de gemeenschappelijk ruimte, waarin de kinderopvang komt. (gerealiseerd)
• Gemeenschappelijke ruimte voor wasmachines en dergelijke. Als er voldoende belangstelling voor zou zijn, zouden er mogelijkheden zijn een dergelijke ruimte in het blok te realiseren. (niet gerealiseerd)
• Gemeenschappelijke fietsenberging gekoppeld aan de parkeergarage, die verplicht gesteld was door de gemeente (minimaal 15 auto's). (niet gerealiseerd)
• Expositieruimte (vitrine) op de kop van het blok, speciaal voor degene met ateliers op de verdiepingen.(op andere manier gerealiseerd)

Een parkeergarage voor 15 tot 20 auto's maakte deel uit van het programma van eisen. Bewoners konden een parkeerplaats in deze garage kopen.

Het stedenbouwkundig begeleidingsteam wilde de 'kop' van het blok een bedrijfsmatig karakter geven, het liefst met een café. Die wens kwam pas in een zeer laat stadium, maar omdat de toekomstige bewoners vergelijkbare ideeën hadden, konden beide wensen samengevoegd.

Gezamenlijke aspecten Nadat in februari 1996 de splitsing in appartementsrechten had plaatsgevonden, werd in maart een vereniging van eigenaren opgericht die een reglement vaststelde. Hierin werd onder andere de verdeling over de kosten van beheer, onderhoud en schoonmaak van gezamenlijke ruimte (portalen, trappenhuizen, etc.) geregeld. Ook het eigenaarschap van de gemeenschappelijke woning werd geregeld. De bijdrage van de gemeenschappelijke ruimte in de gezamenlijke kosten van het complex komt uit de exploitatie van de ruimte.

Eerste paal Op 19 april 1996 sloegen Perla Thissen en Hein de Haan de eerste paal in de grond.

Video 1e Paal BO-1 gemaakt door Peter Franke.

Oplevering In september 1997 werd het eerste huis opgeleverd aan de Feike de Boerlaan. Niet helemaal af: geen bel, geen hek rond het balkon en geen bestrating. Niet ongewoon bij nieuwbouwprojecten. Maar in februari 1998 was het "project" BO1 dat in 1992 begon met een idee van architectenbureau CASA voorbij en was BO1 een feit: het complex was volledig bewoond, de peuteropvang geopend, de logeerkamers konden worden ingericht.

In 1999 begon het rond het BO1-complex al behoorlijk vol te raken. De luchtfoto hieronder, die door de vader van Suzanne Visser hangend uit een vliegtuig is gemaakt, weerspiegelt de fase waarin BO1 uit zijn geïsoleerde positie begint te komen.

Groene stoepen Ook na de oplvering stonden de bwoners niet stil. Zij wilden graag inspraak in de inrichting van het groen van de Feike de Boerlaan en startten het project "Groene Stoepen". Idee was het groen zelf in te richten en te beheren.

Op vrijdag 24 februari 2006 is ons "Groene stoepen"-project officieel van start gegaan. Wethouder Jan Hoek heeft de eerste plant voor de nieuwe inrichting in de grond gezet. Op 22 april 2006 is met inzet van een groot aantal bo-eners de tuin aan de Feike de Boerlaan aangelegd. De groene stoep wordt ook nu nog door de bewoners zelf beheerd.

Dankzij het initiatief van BO1 is de FdB genomineerd voor de verkiezing van de 'mooiste straat' van Amsterdam. Kijk op Zeeburg.nu voor meer info.

Te downloaden stukken (klik op pdf-icoon):

• Ons verzoek aan het stadsdeel.
• De reactie en het besluit van Stadsdeel Zeeburg over de pilot Zelfbeheer groenstrook Feike de Boerlaan.
• Onze oproep aan de bo-eners voor de aanleg van de tuin.

Foto's van de Groene Stoep

• Het startschot (Addy de Meester)
• Het startschot (Jan Tuender)
• De aanleg (Jos van der Lans)
• BO1 zomerfeest 2006 (Jos van der Lans)
• Zomer 2006 (Anita Markx)
• Zomer 2006 (Fumiko Miyake)
• Tuindag maart 2010 (Addy de Meester)

Zonnepanelen Op het dak van het complex staan sinds april 2013 zesentwintig zonnepanelen, die stroom leveren voor de openbare ruimtes, zoals de trappenhuizen en portieken, en twee voor Kalimantan. Meer over de zonnepanelen kun je hier lezen.

Portieken In 2011 waren de portieken en trappenhuizen aan een opknapbeurt toe. Omdat de wens leefde om een plan voor alle portieken te maken, dat past bij het oorspronkelijk ontwerp van BO1, ging een portiekcommissie aan de slag. Deze commissie maakte een samenhangend ontwerp voor alle tien verschillende ingangen, waarbij rekening gehouden is met zowel praktische als esthetische zaken. Het ontwerp gaat vooral over de verlichting, de kleuren van wanden en deuren en vernieuwing van de meterkasten in de gesloten portieken. De uitvoering is stapsgewijs en loopt mee met de planning en begroting voor het regulier onderhoud.

De volgende zaken zijn in 2013 gerealiseerd:

• In de 'gesloten' portieken, ingangen hof 1 en 2:
  • nieuwe, op maat getimmerde meterkasten,
  • nieuwe, zuinige verlichting (in samenwerking met Clemens Lichtadvies),
  • betimmering plafonds onder loggia's,
  • schilderwerk met nieuwe kleuren voor de wanden en de entreedeuren.

• In de 'open' portieken, ingangen hof 3 en 4:
  • de aanpassing van de hekken,
  • nieuwe kleuren op de tussenschotten op de verdiepingen,
  • nieuwe, zuinige verlichting.

Het is de bedoeling om de huisnummers in de 'gesloten' portieken d.m.v. folie aan te gaan geven (naar ontwerp van Kees Maas). De verfraaiing van de brievenbussen en bellentableaus staat nog op het verlanglijstje.

Foto-archief

Foto's van de opening van de Groene Stoep
(Addy de Meester, februari 2006)

Foto's van de opening van de Groene Stoep
(Jan Tuender, februari 2006)

Foto's van de aanleg van de Groene Stoep
(Jos van der Lans, april 2006)

Foto's van de rondleiding langs de Groene Stoep
(Jos van der Lans, zomerfeest juli 2006)

Foto's van de Groene Stoep
(Anita Markx, zomer 2006)

Foto's van de Groene Stoep
(Fumiko Miyake, september 2006)

Foto's van de tuindag 2010
(Addy de Meester, maart 2010)